Oyun terapi türleri arasındaki deneyimsel oyun terapisi, çocuk merkezli terapi yaklaşımının geliştirilmiş hâlidir. Bu terapi yönteminde, yönlendirme olmayan bir süreç uygulanır. Çocuk merkezli oyun terapisinin günümüzdeki güncellenmiş hâli olan dot, çocuklara fayda sağlayacak birtakım kazanımlar yaratır. Peki genel olarak deneyimsel oyun terapisi ne işe yarar, neden önemlidir? Gelin, bu sorulara odaklanarak en gerekli terapi türlerinden birini ele alalım.
Oyun terapisinin tarihçesini, 60'lı yıllara dayandırabiliriz. İlk ciddi çalışmalar ise 60'lı yılların sonrasında ortaya çıkmıştır. Deneyimsel oyun terapisi ise Byron Norton ve Carol Norton tarafından geliştirilen bir yöntem olarak karşımıza çıkıyor. Temelde çocuk merkezli oyun terapisinin bir versiyonu olan dot, çocuğun metafor kullanımına ve sezgisel anlatımına eğilir. Çocuk merkezli oyun terapisi ise yönlendirme içermeyen terapi sürecine ve terapist ile çocuk arasındaki ilişkiye odaklanır.
Deneyimsel oyun terapisi şunu söyler: Çocuk, henüz bilişsel bir yetkinliğe ve perspektife sahip değildir. Hayatı düşünceler üzerinden değil, deneyimler üzerinden algılarlar. Böylece düşünce yerine deneyimleyerek aktarma yolu tercih edilir.
Dot, çocuğun yaşadıklarını semboller ve sezgisel anlatım ile aktardığını söyler. Bunun en uygun yeri ise oyun sahasıdır. Çocuklar oyun ve oyuncaklar ile sembolik bir anlatım benimserler ve bunu oyuna yansıtırlar. Kendileri farkında bile olmadan oyunlar aracılığıyla bir dünya kurarlar ve bu dünya ile duygudurumlarını, sorunlarını aktarırlar.
Deneyimsel oyun terapisine göre çocuğun oyunu, metaforik bir bilgiler geçididir ve terapist çocuğu gözlemleyerek metaforik anlama sahip durumları tek tek analiz eder. Oyun terapisi yaklaşımları genel olarak çocuğun gözlemlenmesine ve sınırlı samimi bir ilişkiye dayanır. Çocuk, terapide olduğunu hissetmeden oyun oynamaya devam eder ve deneyimlerini de sergilemeyi sürdürür. Deneyimsel oyun terapisinin temel amacı da budur: deneyimleri aklında tutan çocuğun, oyun sırasında deneyimleri ortaya dökmesi.
Çocuk merkezli oyun terapisinin terapideki ilişkiye odaklandığını belirtmiştik. Deneyimsel oyun terapisinde de kurulacak ilişkinin önemi büyüktür; fakat burada çocuğun sembolik oyun dilini çözmek çok daha önceliklidir. Kendi oyununu yaratan çocuk, oyun odasındaki oyuncaklara roller verir ve ne deneyimlediyse tekrar onu yaşatır. İşte deneyimsel oyun terapi anlayışının öne çıkarmak istediği de budur. Bundan dolayı deneyimsel oyun terapisti, öncelikle çocuğun metafor kullanımına yoğunlaşmalı ve terapiyi sürdürülebilir hâle getiren ilişkiyi de kurabilmelidir.
Oyun terapilerinin genel özelliği, çocuğun oyunlar aracılığıyla kendini ifade edebilmesine önayak olmalarıdır. Deneyimsel oyun terapisi ise ifade gücünü kullanan çocuğa güvenerek onun sembolik olarak ne ifade ettiğini anlatmasını ister. Terapi aşamasında da buna izin verir. İster kum tepsisi ile isterse çizimlerle olsun, önemli olan çocuğun deneyimlerini aktarmaya fırsat vermektir. Deneyimsel oyun terapisinde dikkate alınan 5 aşama şöyle sınıflandırılır:
Bu aşamalara göre terapinin genel gidişatı belirlenir ve sürecin gelişmeleri sınıflandırılır. Örneğin, çocuğun keşfi, terapinin ön seanslarını ifade eder. Bu aşamadaki çocuk, yorumlarıyla terapisti ve oyun odasını değerlendirir. Çocuğun yorumları, incitici veya alaycı olabilir, direkt terapiste yönelik kötü ifadeler içerebilir. Terapist ise çocuğu davranışları üzerinden yargılamaz, mümkün mertebe ilişki kurabileceği bir iletişime önayak olur. Çünkü deneyimsel oyun terapisti, çocuğun yorumlarının ve davranışlarının terapi korkusundan ve bilinmezlikten kaynaklandığını bilir. Aşırı agresif veya çekingen davranışların arka planında terapiye gelmeyi gerektiren deneyimler olduğunun bilincindedir.
Deneyimsel oyun terapisinde deneyimlerin canlandırılması istendiği için çocuğun yönlendirmelerine göre hareket etmek gerekir. Yani oyun terapisti, çocuğun deneyimlerini aktarmasına izin verirken onun yönlendirmesiyle oyuna da dahil olabilir. Ayrıca oyuna dahil olduğunda, çocuk için sembolik bir anlama sahip rollere de girebilir. Bu tamamen çocuğun yönlendirmesine ve oyun anlayışına bağlı olarak gerçekleşir.
Oyun terapisi ve onun bir türü deneyimsel oyun terapisi, çocuk psikolojisi söz konusu olduğunda yararlanılacak ilk psikolojik destek hizmetlerindendir. Deneyimsel oyun terapisi, çocuğun duygudurumlarını gözlemleyerek yavaş yavaş ona çözüm yolunu göstermekle ilgilenir.
Çözüm yolunu gitmeden önce de çocuğa saygı gösteren ve samimi bir ilişkiyi öne çıkaran bir ortam yaratır. Böylece çocuk, rahatsızlık hissi yerine güven, aşağılık duygusu yerine özsaygı geliştirir. Terapinin öne çıkan faydası da çocuğun psiko-sosyal gelişimine ve iyileşmesine yarar sağlayacak aşamaları uygulamasıdır. Çocuk, doğal ortamında sergilediği tüm davranış ve canlandırmalarla katarsis yaşar.
Katarsis anında, ifade etme ve duygusal boşalma yaşandığı için sağlıklı bir ruh hâline geçiş de kolaylaşabiliyor. Yine çocuk ile terapistin sürdürdüğü ilişki de çocuğa fayda sunuyor. Çünkü, terapist empatik dinleme geliştiriyor, çocuğu yargılamıyor ve onun terapide aktif olmasına izin veriyor. Böyle bir ortamda çocuk, özsaygı ve özgüven yeterliliklerini de geliştirme fırsatına sahip oluyor. Sonuç olarak tüm oyun terapi türleri, çocuğu önemseyen ve onun kendilik bilincini geliştirmesine yardımcı bir psikoterapi yöntemi olarak karşımıza çıkıyor.
Oyun terapisi, bir psikoterapi yöntemi olarak başta travma, anksiyete ve duygudurum bozuklukları olmak üzere psiko-sosyal temelli sorunlarla ilgilenir. Oyun terapisinden faydalanmak için de psikolojik ruh sağlığı ile ilgili konularda terapiye başvurmak gerekir.
Deneyimsel oyun terapisi, kaygı, fobi ve travma kaynaklı duygusal sorunlarda faydalı bir geri dönüş sunuyor. Bazı zihinsel ve davranım bozukluklarında da oyun terapisinin kullanıldığı biliniyor fakat bu tür durumlarda rahatsızlığın yarattığı psikolojik sorunların çözümüne odaklanılıyor. Yani zihinsel veya nörolojik kaynaklı sorunlarda, tek bir terapi türüne göre hareket etmek doğru olmayacaktır. Deneyimsel oyun terapisi ayrılık anksiyetesi, ebeveynlerin boşanması sonrası yaşanan sorunlar ve travma sonrası stres bozukluğu gibi vaka örneklerini ele alır.
Başta oyun terapisti adayları olmak üzere çocuklarla muhatap olan kişilerin öğrenmesi gereken kavramlardan biri deneyimsel oyun terapisidir. Terapötik oyun sürecini uygulayan dot, oyunların çocuğa ulaşmak için en doğru şekilde uygulanması gerektiğini söyler. Yani uygun bir ortam ve işini bilen bir terapist, çocuğun rahatlayıp kendini ifade edebilmesine kaynak olur.
Deneyimsel oyun terapi tekniklerini ve uygulama sürecini detaylı bir şekilde ele alan eğitimler mevcuttur. Klinik psikolog mesleğine uygun olarak oyun terapisti olmak isteyen kişiler, kendilerini geliştirmek ve kanıtlamak için oyun terapi eğitimleri alırlar. Oyun terapi eğitimlerinin amacı, geçmişten bugüne uygulanan oyun terapisine geniş bir açıyla bakmak ve terapinin nasıl uygulandığını aktarmaktır. Ayrıca deneyimsel oyun terapisi ile beraber genel olarak oyun terapisi eğitiminin herkese açık olduğu kurs seçenekleri de vardır.
Bunun amacı ise ebeveynleri ve çocuklarla çalışanları bu konuda bilgilendirme ve bilinçlendirmektir. Özellikle ebeveynler, çocuğun kendi dünyasını inşa ettiğini bilmeli ve bunu çoğu zaman oyunlarla ifade ettiğini öğrenmelidirler.
Deneyimsel oyun terapisi nedir sorusundan hareket ettik ve bu terapi türünün genel yararlarına odaklandık. Eğer şu anda ya da ileride çocuklarla muhatap olma durumunuz varsa oyun terapisi eğitimi alarak bu konuda bilinçlenebilir veya kariyer yolunuzu çizebilirsiniz.
İndirimli