İş hayatına atılan herkes kendisiyle ilgili olmasa da mobbing kavramına aşinadır. Mobbing nedir sorusunu iş yerinde psikolojik taciz olarak yanıtlayabiliriz; fakat bu tanım Mobbing kavramını anlatmak için yetersiz kalacaktır. Nitekim pek çok çalışan bu kısa tanımın ötesinde Mobbing ile nasıl başa çıkacağı, Mobbing karşısında yasal haklarının neler olduğu konusunda bilgi sahibi değildir. Yazımızın devamında Mobbing hakkında aklınıza takılabilecek pek çok sorunun yanıtını öğrenebilirsiniz.
Mobbing, Latince kökenli bir sözcüktür. İngilizcede kelimenin anlamı kanunsuz şiddet uygulayan kalabalıktır. Bu bağlamda Mobbing nedir kısaca şu şekilde yanıtlayabiliriz: Bir veya daha fazla kişinin diğer kişi veya kişilere yönelik psikolojik şiddet uygulamasıdır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun Mobbing ne demektir sorusuna yanıtı ise şöyledir: “İşyerinde çalışanlara, diğer çalışanlar veya işverenler tarafından sistematik biçimde uygulanan, tekrarlanan her türlü kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışlar”
Mobbing kavramı, ilk defa 1960’lı yıllarda etolog (hayvan davranışlarını inceleyen bilim adamı) Lorenz tarafından kullanılmıştır. Bu kavramın duygusal saldırı ve psikolojik taciz olarak iş hayatında yer alması ise 1980’li yıllara dayanır. İş yerinde Mobbing kavramından bahsedebilmemiz için iş yerinde gerçekleşmiş olmasının yanı sıra sistemli bir şekilde yapılıyor olması gerekir.
İşyerinde Mobbing sadece işveren tarafından değil, diğer çalışanlar tarafından da uygulanabilir. İş yerindeki Mobbing türleri Mobbing davranışları gösteren kişileri ortaya koyar.
Üst konumda yer alan kişiler tarafından yapılan Mobbing düşey Mobbing olarak adlandırılır. Bu Mobbing türünde yıldırma politikası uygulayan kişiler gücünü işyerindeki statüsünden alır. Üst konumdakilerin astlarına Mobbing uygulamasının nedeni genellikle astının daha başarılı olmasını kabul edememesidir. Kimi zaman alt çalışanın daha yaşlı olması, politik görüşlerin farklı olması, daha üst konumdaki kişiler tarafından kayırma yapılmış olması da düşey Mobbing uygulanmasının nedenidir.
Çalışanın yöneticiye Mobbing uygulaması dikey Mobbing olarak adlandırılır. Tahmin edebileceğiniz gibi bu Mobbing türü pek fazla görülmez. Bu Mobbing türünün nedeni genellikle kıskançlıktır. Eski yöneticiye olan bağlılık da dikey Mobbing uygulanmasına neden olabilir.
Yatay Mobbing uygulamak nedir sorusunu eşitler arası psikolojik şiddet olarak yanıtlayabiliriz. Yatay psikolojik Mobbing daha çok kıskançlık ve aşırı hırstan kaynaklanır.
Mobbing ile tüm iş dünyasının mücadele edebilmesi için devlet denetiminin yanı sıra kurumsal düzenlemeler, kişisel farkındalık eğitimleri de gereklidir.
Mobbing uygulamak ne demek daha açıklayıcı olması açısından Mobbing kapsamına giren davranışları şöyle sıralayalım:
İşyerindeki Mobbing uygulama süreci bir çatışma ile başlar. Yaşanan çatışma psikolojik taciz sürecine dönüşür ve saldırgan davranışlar baş gösterir. Yönetim devreye girdiğinde genellikle söylentilerin oluşturduğu önyargı mağdurun korunması pek mümkün olmaz. Süreç kişinin işine son verilmesi veya kişinin görev yerinde daha fazla duramayıp kendi isteğiyle ayrılmak zorunda kalmasıyla sonuçlanır.
İşyerinizde Mobbing uygulanıp uygulanmadığını, yani iş ortamında Mobbing riski olup olmadığını tespit edebilmek için aşağıdaki sorulara yanıt bulmalısınız:
Mobbing hem birey hem de örgüt açısından olumsuz sonuçlanır. Psikolojik taciz ve şiddetin ruhsal ve fiziksel belirtileri şunlardır:
Mobbing uygulamalarının örgüt açısından olumsuz sonuçları şunlardır:
Mobbing ile mücadele sürecinde birim yöneticilerinden, insan kaynakları yöneticilerinden, İK yöneticilerinden, İK çalışanlarından veya yöneticiden destek almak gerekir. İyileştirme talebinin olumsuz karşılanması, davranışlarda herhangi bir değişiklik olmaması durumunda Mobbing delilleri ile tazminat alma yoluna gitmek en doğrusudur.
Mobbing maddi ve manevi tazminat cezası ile sonuçlanabilen bir durumdur. Pek çok kişi Mobbing nasıl kanıtlanır bilmeye ihtiyaç duyar. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin kararına göre haksızlığın tespiti yeterlidir. Siz de Mobbing davası açmak üzereyseniz elinizde kayıtların olduğuna emin olmalısınız. Bu kayıtlar telefon görüşmesi kayıtları, ses kaydı, doktor raporu, psikolojik tedavide kullanılan ilaçların reçetesi, sosyal medyadaki yorumlar şeklindedir.
Mobbing mağduruysanız şu kurumlara başvurmalısınız: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Anayasa Mahkemesi, CİMER, Alo 170, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu ve İl, İlçe İnsan Hakları Kurulları. Türk Ceza Kanunu’nun 105. Maddesine göre taciz eden kişiye üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ya da adli para cezası verilebilir. Mağdurun deliler ile ispatlamış olduğu Mobbing nedeniyle işi bırakmış, okuldan veya ailesinden ayrı kalmış olması durumunda Mobbing uygulayan kişiye verilecek ceza 1 yıldan az olamaz.
Mobbing ile nasıl başa çıkılır sorusunun en doğru yanıtı aslında Mobbing yasası hakkında bilgi sahibi olmaktır. Mobbing yasasının yanı sıra şu basit ipuçlarını uygulayarak Mobbing ile başa çıkabilirsiniz.
Mobbing örnekleri ne yazık ki çoğalmıştır. Mağdurun iş ortamında Mobbing maruzu olması Türk Ceza Kanunu ve iş hukuku kapsamında suçtur. Bu nedenle psikolojik Mobbing nedir, Mobbing cezası nedir gibi soruları yanıtladık. Tarafınıza karşı bu suçun işlenmesi durumunda Cumhuriyet Başsavcılığı nezdinde suç duyurusunda bulunabilirsiniz. Aynı zamanda stratejik insan kaynakları yönetiminde sorun olduğunu gösteren ve cam tavan sendromuna da işaret edebilen Mobbing karşısında sessiz kalmamalısınız.