Oyunun çocuk zihninde işaret ettiği anlam, insanlık durumunun da bir özelliğidir. Geçmişten bugüne anlam arayışında olan insan, oyunlar aracılığıyla yeni bir anlam yaratmış ve psikoloji literatüre de oyun psikolojisi gibi bir alan kazandırmıştır.
Yazımızın konusu olan oyun terapisi yöntemleri de çocuk gelişimi ile psikoloji açısından oyunların ifade etmedeki yerine odaklanıyor. Birbirinden farklı tekniklere sahip olsalar da temelde tüm oyun terapi yöntemleri, çocuğun oyun ve oyuncaklar ile kendi dünyasını açmasına imkân kazandırıyor. Peki oyun terapisi çeşitleri, tam olarak ne işe yarıyor ve ebeveynlerin hangi terapi yöntemini seçmeleri öneriliyor?
Oyun terapisi, çocuk psikopatoloji ve çocuk psikolojisi açısından son derece önemli bir işlevi yerine getirir. Oyun terapisi yaklaşımı şunu der:
Belli yaş aralığındaki çocuklar, kendilerini ifade edecek sözcük ve davranışlardan uzaktırlar. Bundan dolayı da çocuklara ulaşmak için en rahat oldukları ortam olan oyuna başvurulur.
Buradan anlaşılacağı üzere bireysel terapi, çocuklar için ağır bir ortam ve teknik içerir. Oyun terapisindeki amaç, çocuğun kendi yarattığı ortamda ona ulaşabilmektir. Bir oyun ortamı oluşturan çocuk, kendi içsel dünyasına dair izlenimleri ve durumları özgür bir şekilde ifade edebilir. Bazen resimle, bazen de elinden düşürmediği bir oyuncakla duygularını açığa çıkarır. Peki oyun terapisi yöntemleri, oyun terapisine nasıl yaklaşıyor, temel olarak neyi amaçlıyorlar?
Uygulanmakta olan oyun terapisi türleri şöyledir:
Yukarıdaki oyun terapi türleri arasında sıklıkla uygulanan terapi yöntemleri, çocuk merkezli ve deneyimsel oyun terapisidir. Diğer oyun terapi türleri de vakanın genel durumu ve seyrine göre uygulanabiliyor. Çocuk merkezli oyun terapisinden başlarsak bu terapi türünün temel özelliği, yönlendirme içermeden çocuğun merkezde olduğu bir ortam yaratmasıdır. Yani bu terapi yaklaşımında; çocuğun aktif, terapistin ise pasif gözlemci olması esastır. Bu yolla, çocuğun mevcut duygudurumlarını rahatça ifade edebilmesine olanak tanınır.
Deneyimsel oyun terapisi ise çocuk merkezli oyun terapisinin geliştirilmiş hâlidir. Çocukların, bir davranışı ya da duygudurumunu deneyimler aracılığıyla gösterdiğini belirten DOT, deneyimlerin de sembolik bir ifade içerdiğini söyler. Deneyimsel oyun terapisinde, yine çocuk aktiftir fakat çocuğun isteği dahilinde terapist de sürece eşlik eder. Terapide kendisine atanan rolü oynar ve etkileşim sürecinde çocuğun direktiflerine uyar.
Sıklıkla uygulanan masal terapisi ise oyun terapi türleri arasında yetişkinlere yönelik de uygulanan bir yöntemi temel alıyor. Masal ve hikâyeler ile çocuğun iç dünyasına yolculuk eden masal terapisi, oyun terapisinin en öne çıkan alanlarından biri. Adı çok duyulmayan ama patolojik sorunlar yaşayan çocuklar için kullanılan floortime terapi, yerde terapiyi esas alıyor. Bu terapi yönteminde belli gelişimsel ve patolojik problemlerle sahip çocuklarla yerde oynama etkinliğine geçilir. Genellikle otizm, konuşma bozukluğu ve gelişimsel bozukluk yaşayan çocuklara uygulanan bir yöntemdir.
Oyun terapi yöntemlerine baktığımıza göre bir de oyun terapisinde esas alınan iki tip tekniğe göz atabilirsiniz. Genel olarak oyun terapileri, yönlendirici ve yönlendirici olmayan başlığı altında ikiye ayrılır. Şimdi bu iki terapi yönteminin neyi içerdiğine bakalım.
Yönlendirici Oyun Terapi Tekniği: Yönlendirici terapi tekniğinde, terapist aktif bir şekilde oyun sürecinin bir parçasıdır. Oyun odasını ve oyuncakları hazırlayan terapist, oynanacak oyunları da kendisi belirler. Yönlendirici oyun terapisinde, mevcut soruna odaklanılır ve sorunun yarattığı negatif duyguların bir bir ortaya çıkması hedeflenir. Terapi süreçlerinde terapist, değişim ve gelişim aşamalarını kendi belirler ve terapiyi çocuğun inisiyatifine bırakmaz.
Yönlendirici Olmayan Oyun Terapisi: Başta çocuk merkezli oyun terapisi olmak üzere çoğu oyun terapisinin başlangıcında bu teknik uygulanır. Bu terapi uygulanmasında terapist, çocuğun özgür bir ortamda olduğuna ikna olmasını ister. Çocuğu doğal ortamında yani oyun sırasında gözlemler. Terapi süresi boyunca çocuk aktif, terapist ise gözlemcidir.
Yönlendirici olmayan oyun terapisinde, çocuğun oyuncak seçiminde özgür hareket etmesi esastır. Terapist, seansların ilerleyen safhalarında sürece dahil olarak olumsuz durumun yarattığı etkiye odaklanır. Her iki tekniğin uygulamasında aynı oyuncak seçimlerine yer verilir. Aşağıdaki oyun ve oyuncak seçimleri de oyun terapi tekniklerinin bir parçasıdır:
Genel olarak türü ya da tekniği fark etmeksizin kullanılan oyuncaklar bu şekildedir. Bu oyuncaklarla beraber çocuğun elinden ayırmadığı bir oyuncak da terapide yer alır.
Oyun terapisi, tüm kazanımlarıyla çocuğun yaşadığı duygudurumu sıkışıklığına bir çözüm üretir. Bunu yaparken de çocuğun bu süreçte etkin bir şekilde hareket etmesine yardımcı olur. Çocuklar oyun oynarken daha özgür ve rahat hissettikleri için belli başlı sorun ve davranışlarda terapiye başvurmak, yararlı bir adımdır. Peki oyun terapisine hangi durumlarda başvurmak gerekir?
Oyun terapisine başvurma nedenlerinin genel özelliği, çocuğun evde ve okulda süregelen bir sıkıntısını yansıtmasıdır. Bu bazen alt ıslatma, bazen de seçici konuşmazlık olabilir. Bu belirtiler, başka bir sıkıntının ve psiko-sosyal durumun yansıması olabilir. Bilinçli bir ebeveynin ya da öğretmenin varlığı, çocuktaki durumun tespitini kolaylaştırır. Böylece ergenlik veya yetişkinlik döneminde şiddeti artan bir psiko-sosyal durumun önlenmesi gerçekleşir. Genel olarak aşağıdaki sınıflandırmaya uyan durumlar dahilinde terapi bir seçenek olarak ortaya çıkar:
Çocuk, yukarıdaki konulardan bir ya da birkaçından muzdarip olabilir ve bunu sürekli yansıtmıyor da olabilir.Bazen tek bir ortamda ya da durumda, yaşadığı duygudurumunu ortaya çıkarabilir. Bazı çocuklar ise yaşadıkları içsel sıkıntı ve kaygı nedeniyle daha da içe kapanık bir ruh haline geçebilirler. Tüm bu durumlarında tespiti için çocuklarla yakın iletişimde olan kişilerin çocuk psikolojisine dair okumalar yapmaları önerilir. Ayrıca ebeveynlerin ve öğretmenlerin, oyun sırasında çocuğun davranışlarını ve ifadelerini daha dikkatli bir gözle incelemeleri gerekir.
Oyun terapisine geniş bir açıyla bakan ve terapi sürecine odaklanan alan eğitimleri vardır. Bizzat oyun terapisi adını taşıyan eğitim seçenekleri, oyun terapisinin nasıl uygulandığına dair bilgiler sunar. Oyun terapisi uygulayıcı eğitimi, terapötik bir yaklaşım benimseyerek çocuklarla nasıl iletişim kurulabileceğini ve terapiye başlanabileceğini konu alıyor.
Eğitim, teorik altyapıyla beraber uygulama aşamasına dair de bilgiler aktarıyor. Eğitimin temel amacı, çocuk merkezli bir terapi uygulamasının nasıl etkin bir şekilde yapılabileceğini muhataplara anlatmaktır. Ayrıca oyun terapisi eğitimi yalnızca terapist adaylarına yönelik değildir. Ebeveynler ve çocuklarla iletişim hâlinde bulunan kişiler de eğitimi alarak farkındalıklarını artırabilirler. Oyun terapisinin genel ders içerikleri ise şu şekildedir:
Oyun terapi eğitiminin asıl muhatapları, klinik psikoloji alanında yüksek lisans veya doktora derecelerine sahip olanlardır. Eğer böyle bir eğitim derecesini tamamladıysanız oyun terapi eğitimi alarak yetkinliklerinizi en doğru eğitim seçeneğiyle geliştirebilirsiniz.
Oyun terapi tekniklerine değinerek oyunun çocuklar için neden önemli olduğuna göz attık. Oyun terapisi ile ilgili farklı bilgiler edinmek isterseniz blog sayfamızı da takibe alabilirsiniz.
İndirimli