Oyun terapisi yöntemi, bireysel terapiden farklı olarak kelimelere değil oyunlara bakar. Terapötik oyun dediğimiz ortam dahilinde çocuğun yaşadıkları ve hissettikleri gözlemlenir. Peki psikoterapinin önemli bir konusu olan oyun terapisi için terapötik oyun nasıl uygulanır ve bu oyun ne işe yarar?
Oyun terapisinde kullanılan oyunlara geçmeden önce terapötik oyunun tanımına bir göz atalım. Terapötik oyun, oyun terapisi esnasında uygulanan bir yöntemdir. Terapötik ifadesi, psikolojik yöntemlere bağlı olarak tedavi edici-iyileştirici anlamını taşır. Çocuklara ulaşmanın ve iç dünyalarına onları sarsmadan ziyaret etmek için terapötik bir ortamda hazırlanan oyunlardan yararlanılır.
Oyun terapisi oyunları, terapi yönteminin içeriğine bakılmaksızın aynıdır. Burada önemli olan çocuğun dünyasını yansıtmasına imkân tanıyacak çeşitlikte oyuncakların var olmasıdır. Genel olarak terapötik oyun çeşitleri şöyle sınıflandırılır:
Yukarıdaki oyun terapisi oyuncakları dışında bir de terapötik oyunların sınıflandırılması vardır:
Eğitici Oyunlar: Bu sınıfa dair oyunlar, ilgili eğitim konusunun oyunlar yardımıyla aktarılmasını içerir. Özellikle okul öncesi eğitim kademesinde oyunlar aracılığıyla bilgi aktarımı sağlanır. Böylece çocuklar, onlara en anlamlı gelen etkinlik vasıtasıyla algılama ve düşünme potansiyellerini geliştirirler. Oyun terapisinde ise eğitici ve mekanik oyunlara, çok fazla yer verilmez. Bunun yerine çocuğun kendi duygusal sürecini yansıtacağı oyunlara ağırlık verilir.
Katarsis Oyunlar: Katarsis terapötik oyunlar, bizzat oyun terapisinin var olma amacıdır. Katarsis oyunlar, çocuğun oyun ve oyuncaklar vasıtasıyla kendi süreçlerini yansıttığı bir ortamı ifade eder. Çocuk, kendi iç dünyasında farkında bile olmadan yaşadığı tüm duygusal duygudurumları oyun sırasında boşaltabilir. Çocuk merkezli oyun terapisi başta olmak üzere çoğu oyun terapi yöntemi de böyle bir ortam sunarak çocuğu gözlemler. Katarsis oyunlar, çocuğun yaşadıklarından arınması ve bir nevi duygusal boşalma yaşayarak rahatlaması açısından son derece önemli bir işleve sahiptir.
Dramatik Oyunlar: Yaratıcı dramanın da kapsamına giren dramatik oyunlar, rol yapma ve taklit üzerine kuruludur. Çocuk, drama oyununda pasiflikten aktifliğe geçerek kendi özsaygısını geliştirir ve kişilerarası iletişimini geliştirme olanağını kullanır. Dramatik oyunlarda, bir rol üzerinden o rolün taklidi esas alınır.
Fiziksel Gelişim Odaklı Oyunlar: Çocuğun zarar görmemesi üzerine kurulu olan fiziksel gelişim oyunları, gerçek materyallerle oynanır. Buradaki amaç, çocuğun duygudurumunu fiziksel bir gelişim oyunu ile yatıştırmasıdır. Özellikle öfke kontrolü ve saldırganlık davranışı ile ilgili problem yaşayan çocuklara, bu tarz gelişim odaklı oyunlarla beraber terapötik oyunlarla da ulaşılmaya çalışılır. Aynı zamanda floortime terapi de bazı durumlarda psikolojik ve fiziksel gelişimi önceleyen konularda çalışabiliyor.
Terapötik oyunun uygulayıcıları, oyun terapistleridir. Oyun terapistlerinin bilgi kaynakları ise klinik psikoloji eğitimi ve oyun terapisi uygulayıcısı eğitimidir. Terapist adayları, psikoloji, PDR veya çocuk gelişimi lisansı sonrasında klinik psikoloji alanında eğitim görmeye hak kazanırlar. Lisansüstü klinik psikoloji eğitimini tamamlayanlar, oyun terapisinde uzmanlaşmak için bizzat alanın eğitimini de alabilirler.
Terapi uygulayıcıları dışında ebeveynler ve çocuklarla sürekli iletişim hâlinde olanlar da terapötik oyunları öğrenebilirler. Bilhassa anne- baba rolündeki kişilerin, sorunu tespit etmek ve gözlemlemek için çocuğun oynadığı oyunlara odaklanmaları gerekir. Yalnız burada dikkat edilmesi gereken bir nokta söz konusudur. Evde oyun terapisi gibi bir durum mümkün olmayacağı için -eğer gözlemlenen bir sorun varsa- profesyonel oyun terapisi uygulayıcılarından yararlanmak gerekecektir.
Bilinçli bir ebeveyn de oyun terapisi ve terapötik oyun hakkında bilgi sahibidir; fakat uygulamayı profesyonel ellere teslim edeceğini bilir. Ebeveynler ve çocuklarla iletişim kuranlar, oyun terapisi eğitimi alarak terapötik oyunlar ve çocuk psikolojine dair geniş içerikleri öğrenebilirler. İşin uygulama kısmı ise oyun terapisti adaylarını ilgilendirir.
Çocuklar için oyun, boş zamanı değerlendirme etkinliğinden çok daha fazlasını ifade eder. Özellikle okul öncesi dönemde oyunlar; çocuğun kendini ifade etmesi, sosyalleşmesi ve kendilik bilincine dair kazanımlar sunar. Oyun terapisi ve terapötik oyunlar da temelde aynı unsur üzerine kuruludur: İfade etme ve arınma aracı olarak oyun.
Terapi uygulamasında kullanılan terapötik oyun, doğal bir gözlem alanı yaratarak çocuğun rahat bir şekilde oyun oynamasını içerir. Her şeyden önce çocuğa ifade etme olanağı yaratır. Çocuğun aktif bir şekilde hareket ettiği yönlendirme olmayan oyun terapisi, danışanın kendini keşfetmesine ve kendini oyunlarla göstermesine imkân sağlar. Oyun terapisi, kendini kelimelerle ifade edemeyecek olan 2 ile 13 yaş aralığındaki çocuklara yalnız olmadıklarını gösterir ve onları en rahat oldukları ortamda ağırlayarak kendi dünyalarını anlatmalarına fırsat tanır.
Terapötik oyun kavramında hareket ederek bu tür oyunların nasıl fayda sağladığından devam ettik. Oyun terapisi ile ilgili kavramlar ve bilgiler öğrenmeye devam etmek istiyorsanız blog sayfamıza da ziyaret etmeyi unutmayın.